Information on identification |
| Ref. code: | BE/942855/483 |
| Title: | Archief Organisatiediensten van de Belgische Boerenbond |
| Archival type: | archief |
| Creation date(s), details: | 1911-2007 |
| Level: | Deelarchief |
Information on extent |
| Extent: | 78 strekkende meter |
|
|
|
Information on content and structure |
| Content: | Geschiedenis, opdracht en structuur
De Boerenbond werd opgericht in 1890 en telde op het einde van dat jaar al een twintigtal boerengilden en ongeveer duizend leden. Onder de enthoesiaste en begeesterende pastoor Mellaerts, medestichter en eerste algemeen secretaris, groeide dit aantal tot 370 gilden en 21.000 leden in 1902. De groei van de Boerenbond en de diversiteit van haar werking vroegen om een stevige organisatie en een degelijke omkadering. Deze kwam er vanaf 1903 onder leiding van de nieuwe algemeen secretaris Luytgaerens. Hij legde de nadruk op een sterk centraal gezag en een versterkte controle vanuit Leuven. Toen het Hoofdbestuur op 17 november 1911 besliste om de Dienst voor Toezicht op te richten, was dit duidelijk het sluitstuk van dit werk. In de brief waarin Luytgaerens aan Albert Vangrunderbeeck aankondigde dat hij hoofd werd van deze nieuwe dienst, werd ook het werkterrein beschreven. Deze zou “niet enkel toezicht houden over de Raiffeisenkassen, maar ook over de boerengilden, de aankoopafdelingen, de hoveniersgilden, de boerinnengilden en verdere afdelingen van de boerengilden waarvoor het mogelijk en nuttig zou zijn”. Hier werd de basis gelegd van een gesmeerd lopende massaorganisatie.
De opzieners van de Dienst voor Toezicht hadden tot taak om de plaatselijke werking te controleren en te stimuleren. Minstens eenmaal per jaar kwamen ze ter plaatse in elke gilde. Aan de hand van voorgedrukte vragenlijsten controleerden zij de boekhouding en de organisatorische toestand van de gilde, verzamelden zij informatie over de godsdienstige, intellectuele en politieke situatie in de gilde en de parochie. Naast de vragenlijst voor de eigenlijke boerengilde bestonden er eveneens formulieren voor de aankoopafdeling, de boerinnenbond, de jeugdafdeling, de samenverkoop van eieren en voor de spaar- en leenkas. In Leuven werd van elke gilde op die manier een lijvig dossier opgebouwd. Vanaf 1921 waren er ondertussen al meer dan 1000 gilden aangesloten bij de Boerenbond en dat aantal bleef stijgen tot in 1964 met 1335 gilden als hoogtepunt..
Maar de Dienst voor Toezicht was niet alleen een controleorgaan. De organisatie van landbouwvoorlichting en het stimuleren van en samenwerken met landbouwscholen, het geven van voordrachten, het organiseren van landbouwtentoonstellingen en veldprijskampen, de begeleiding van de plaatselijke en regionale politieke werking van de organisatie, de contacten met de plaatselijke en provinciale overheden, het mee opvolgen van de veebonden, melkerijen, bietensyndicaten… het behoorde allemaal tot de taken van de opzieners van de Dienst voor Toezicht. Hiermee waren zij de generalisten van de Boerenbondorganisatie die, aangestuurd vanuit Leuven, het geheel van de werking overzagen en in lijn hielden.
Geleidelijk aan en zeker vanaf het einde van de jaren 1950, naarmate de economische afdelingen autonomer van de Boerenbond hun werking verder uitbouwden, kwam bij de Dienst voor Toezicht de nadruk duidelijker te liggen op de eigen Boerenbondorganisatie.
In 1965 werd de naam Dienst voor Toezicht veranderd in Organisatiediensten, wat beter aansloot bij de tijdsgeest en de eigenlijke inhoud van de werking. De nieuwe Grondkeure van 1971 bracht een uitsplitsing van de ledenorganisatie in een socio-culturele plattelandsorganisatie en een zuivere beroepsorganisatie. Aan de basis betekende dit dat de oude parochiale boerengilden opgedeeld werd in een landelijke gilde enerzijds en een bedrijfsgilde aangevuld met sectorgerichte specialisatiegilden met anderzijds. Hierdoor werd ook de interne structuur voor de opvolging en ondersteuning complexer. In 1994 werden de Organisatiediensten van de Boerenbond afgeschaft en werd de werking verdeeld over de Landelijke Gilden en de Beroepswerking.
Archief
Het archief archief van de Dienst voor Toezicht en de Organisatiediensten werd bewaard op de zolder van het oudste gebouw van de hoofdzetel van de Boerenbond in de Minderbroedersstraat te Leuven. Vanaf de jaren 1990 werd het in verschillende fasen en gespreid over meerdere jaren op het KADOC gedeponeerd.
Een eerste belangrijk en omvangrijk luik wordt niet bewaard onder de noemer van de Organisatiediensten, maar wel als apart “Archief van de Landelijke Gilden van de Boerenbond”. Dit zijn de dossiers die per gilde werden aangelegd door de Dienst voor Toezicht en de Organisatiediensten. De meeste dossiers starten na de Eerste Wereldoorlog en worden vandaag nog aangevuld. Vanaf 1971 bevatten deze dossiers enkel nog informatie over de landelijke gilden.
De dossiers over de opvolging van de aankoopafdelingen werden reeds veel vroeger afgesplitst van het klassement van de Dienst voor Toezicht en kwamen terecht bij AVEVE. Via een archiefoverdracht van AVEVE kwamen zij eveneens naar KADOC waar zij nu het oudste deel van het afdelingsarchief van AVEVE uitmaken.
Het eigenlijke centrale archief van de Dienst voor Toezicht/ Organisatiediensten kwam zelf ook in verschillende fasen naar KADOC en was hierdoor verstoord en moeilijk toegankelijk. Vandaag is de inventarisatie van dit archief afgerond en werden de dossiers in een globale archiefstructuur ondergebracht. Deze inventaris is te raadplegen in het online archiefsysteem Scope.
Onderzoeksmogelijkheden
Het zwaartepunt van dit omvangrijke archief (659 archiefdozen) situeert zich tussen de jaren 1950 en 1990.
Het laat enerzijds zien hoe de Boerenbond concreet tewerk ging in de opbouw en de begeleiding van zijn ledenstructuren. Dossiers over de bedrijfsgilden (vanaf 1971), de sector- en specialisatiegerichte structuren , de coöperaties en veilingen geven een goed beeld van de organisatie van de land- en tuinbouw in Vlaanderen. Ook de werking van de Boerenbond in Wallonië en de Oostkantons is terug te vinden in het archief.
Inhoudelijk komen alle thema’s aan bod die de landbouw en het platteland bezig hielden in deze cruciale fase van verandering en hervorming. De inhoudelijk rijk gestoffeerde dossiers van de televisieprogramma’s “Voor Boer- en Tuinder” zijn hiervan een mooi voorbeeld. Maar ook via de vele vergaderingen van opzieners en consulenten komt de onderzoeker heel wat te weten over de problemen in land- en tuinbouw en de manier waarop de Boerenbond reageert en probeert te anticiperen. Veel aandacht ging naar vorming, zowel van het eigen personeel als van de leden en bestuursleden, en naar het landbouwonderwijs in het algemeen. Ook de organisatie van tentoonstellingen, congressen en betogingen komt ruim aan bod.
Men krijgt een beeld van de vele contacten met de plaatselijke en regionale overheden en via de dossiers van de arrondissementsverbonden, arrondissementsraden en de regionale werking van het CCLT (Centraal Comité voor Land- en Tuinbouw) kan de politieke werking van de organisatie op arrondissementeel niveau bestudeerd worden. Enkele oudere dossiers handelen over de rol van de standsorganisaties in de politiek tijdens het interbellum.
De rol van de geestelijken in de organisatie komt tot uiting in de dossiers over “priesterlijke benoemingen”, congressen over lekenapostolaat of over de vele Boerenbondbedevaarten in de verschillende provincies.
De oudste dossiers van het archief (vanaf de jaren 1920), over o.a. de hoenderbonden ,de geitenkweeksyndicaten of de samenverkoop van eieren, zijn evenzeer een stukje sociale geschiedenis als landbouw- of organisatiegeschiedenis, en confronteren ons met een ondertussen verdwenen wereld op het Vlaamse platteland. |
|
|
| |
Descriptoren |
| Items: |   maatschappelijk leven (Subjects\M) |
| economie (Subjects\E) |
| Luytgaerens, Jan (1863-1946) (Persons\L) |
| Boerenbond en Landelijke Gilden (1890-) (Organizations\B) |
| landbouwersorganisaties (Subjects\L) |
| landelijke beweging (Subjects\L) |
| vormingswerk (Subjects\V) |
| landbouw (Subjects\L) |
| |
Gerelateerde beschrijvingen |
| Gerelateerde beschrijvingen: | BE/942855/67 Centraal Archief Boerenbond en Landelijke Gilden, 1890-2003 (Deelarchief)
zie ook:
BE/942855/67 Centraal Archief Boerenbond en Landelijke Gilden, 1890-2003 (Deelarchief)
|
| |
Gebruik |
| Toestemming vereist: | Bewaargever / archiefvormer |
| Raadpleegbaarheid: | Without restrictions |
| Toegankelijkheid: | Public |
| |
Sociale media |
| Delen | |
| |