BE/942855/418 Archief Victor Leemans, 1930-1949 (Archief)

Hiërarchische presentatie
-- LIAS KADOC KU Leuven Persoonsarchieven L Archief Paul Leemans (1953-1980) Archief Victor Leemans (1930-1949) Afdeling 1. Werkzaamheden vóór de Tweede Wereldoorlog Archief Michiel Leenknegt (1940-1985)

Information on identification

Ref. code:

BE/942855/418

Title:

Archief Victor Leemans

Archival type:

archief

Creation date(s), details:

1930-1949

Level:

Archief

Information on extent
Extent:	4,7 strekkende meter

Information on context
Name of the creator / provenance:	Victor Leemans (1901-1971)
Authority link:	Victor Leemans (1901-1971)
Acquisition:	In juli 1985 werd het archief van Victor Leemans (Stekene, 21 juli 1901 - Leuven, 3 maart 1971) door zijn kinderen aan het KADOC in bewaring gegeven. De overweging dat Leemans, doorheen zijn specifiek curriculum zich steeds als katholiek Vlaming beschouwde, gaf hierbij de doorslag. De opdracht om de door mekaar geraakte archivalia te ordenen werd door de familie aan Paule Daems-Van Urssel toevertrouwd. Naderhand werden de documenten naar het KADOC overgebracht en er definitief verpakt.

Information on content and structure

Content:

De nagelaten archivalia van V. Leemans omvatten in overheersende mate documenten uit de oorlogsperiode. Deze zijn niet zo omvangrijk (ca. 3,5 m.), maar bevatten eersterangsbronnen voor de economische, financiële en sociale geschiedenis van Tweede Wereldoorlog. Macro-economisch van aard, belichten zij vooral het beleid dat door de Belgische verantwoordelijken terzake werd gevoerd binnen de beperkte ruimte die de bezetter toeliet. In mindere mate zijn bronnen aanwezig die informatie verschaffen over de gang van zaken in de bedrijfssectoren. Af en toe zijn gegevens voorhanden over particuliere, vooral grotere ondernemingen, al bevatten de archivalia b.v. ook lijsten van alle leveranciers aan de Wehrmacht in een bepaalde periode.
Dat deze documenten zijn bewaard gebleven, is het gevolg van een gelukkig initiatief van Leemans zelf: hij liet ze de laatste dagen van zijn ambtstijd inmetselen in zijn woning te Stekene. Ze vielen aldus niet in handen van de repressie van de straat, die weinig andere bezittingen heel liet. Een gedeelte kwam wel op het Krijgsauditoraat terecht. Wat Leemans behield, werd lange tijd bewaard in het tuinhuisje van zijn latere woning te Berchem.
Over quasi alle belangrijke onderwerpen over het sociaal-economisch leven in België tijdens de bezetting zijn bronnen aanwezig: de nieuwe financiële, economische en sociale instellingen (Emissiebank, Commissariaat-generaal voor Prijzen en Lonen, Rijksarbeidsambt, de Warencentrales, de Hoofdgroeperingen als resultaat van de ordening van het bedrijfsleven ...), de buitenlandse handel en de clearing, de voedselvoorziening, de administratieve rechtsmacht, Winterhulp, de Duitse opeisingen, de verplichte tewerkstelling, de sociale politiek van het patronaat. Sommige dossiers zijn volledig genoeg om zich een idee over een bepaald probleem te vormen. Voor een definitieve studie over Leemans' rol en überhaupt over de economie in oorlogstijd, zal men ook andere bronnen moeten raadplegen: de archieven van de andere secretarissen- generaal, in de eerste plaats Plisnier (Algemeen Rijksarchief Brussel) en De Winter (Navorsings- en Studiecentrum voor de Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, Brussel); van patroonsorganisaties en bedrijfsleiders (Bekaert, Solvay ...) van bankiers en financiële instellingen vooral van Galopin, Société Générale en Bank van Brussel. Van groot belang zijn natuurlijk de archieven op het Krijgsauditoraat (van Leemans zelf en van anderen) en de Duitse archieven (microfilms op Navorsings- en Studiecentrum Tweede Wereldoorlog). Ook in het fonds "overtuigingsstukken" van het Algemeen Rijksarchief te Brussel zijn dossiers van Leemans aanwezig. Voorts beschikt het KADOC over archivalia van Gaston Craen, tijdens de oorlog hoofd van de Studiedienst van het ministerie van Economische Zaken, waarin zeer boeiende dossiers over de Warencentrales aanwezig zijn. Inzake de verplichte tewerkstelling, en meer bepaald de tewerkstelling van vrouwen in Duitsland vindt men interessante documenten in het archief van de Christelijke Sociale Vrouwenwerken, eveneens bewaard op het KADOC.
De meest rijke dossiers uit de archivalia Leemans handelen over de buitenlandse handel (met Emissiebank en clearing) die in nauw verband stond met de voedselvoorziening. Inzake de Warencentrales en de ordening van het bedrijfsleven is globaal genomen een omvangrijk pakket aanwezig, maar voor sommige centrales en de meeste hoofdgroeperingen zeer fragmentair. Boeiend en uitgebreid zijn ook de steenkolendossiers, waarin economische en sociale aspecten aan bod komen. De dossiers over de reizen naar Berlijn en de topontmoetingen tussen Duitsers en Belgen geven vooral een goed overzicht van de knelpunten. Het probleem van de administratieve rechtsmacht, met implicaties voor de rechtsgrond voor het optreden van de secretarissen-generaal, komt in heel wat dossiers aan bod en kan het voorwerp zijn van een aparte studie.

Conditions of access and use
Access regulations:	Het archief is raadpleegbaar na toestemming. Voor toelating tot raadpleging van dit archief, vul een verzoekformulier in. Noteer duidelijk de concrete nummers van de dossiers/dozen uit de plaatsingslijst/inventaris die je wenst te raadplegen.
Finding aid file:	Plaatsingslijst van archief Victor Leemans

Information on related materials

Bibliography:

F. BAUDHUIN. L'économie beIge sous l'occupation. 1940-1944. Brussel, 1945
P. DAEMS - VAN USSEL. De daden van een secretaris-generaal tijdens de Tweede Wereldoorlog (Voordracht gehouden voor de Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding). Uitgegeven in eigen beheer, 1985
A. DE JONGHE. De personeelspolitiek van de Militärverwaltung te Brussel gedurende het eerste halfjaar der bezetting (juni-december 1940), - Belgisch tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, 111, 1972, 1-2
A. DE JONGHE. Hitler en het politieke lot van België. Dl. I. Antwerpen-Utrecht, 1972
H. ELIAS. Vijfentwintig jaar Vlaamse Beweging. 1914-1939. 4 dIn. Antwerpen, 1969
J. FLORQUIN. Ten huize van ... . Dl. VII. Leuven, 1971, p. 100-136
J. GERARD - LIBOIS en J. GOTOVITCH. L'an 40. La Belgique occupée. Brussel, 1971
A. HENAU en M. VAN DEN WIJNGAERT. België op de bon. Rantsoenering en voedselvoorziening onder Duitse bezetting 1940-1941. Leuven, 1986
In memoriam Victor Leemans, - De Standaard, 5 maart 1971
E.L. Victor Leemans wordt 65, - Gazet van Antwerpen, 20 juli 1966
L. MEERTS. In memoriam Victor Leemans. De mens, de intellectueel, de auteur, - Gazet van Antwerpen, 10 maart 1971
W. MELIS. Victor Leemans - Twintig eeuwen Vlaanderen. Dl. XIV. Hasselt, 1976, p. 409-412
M. RUYS. Leemans, Victor Louis, - Encyclopedie van de Vlaamse Beweging. Dl. I. Tielt-Utrecht, 1973. p. 837-838
M. VAN DEN WIJNGAERT. Het beleid van het Comité van de Secretarissen-generaal in België tijdens de Duitse bezetting 1940-1944. Brussel, 1975
G. VAN HAVER. Onmacht der verdeelden. Katholieken in Vlaanderen tussen demokratie en fascisme. 1929-1940. Berchem, 1983
A.W. WILLEMSEN. Het Vlaams-nationalisme. De geschiedenis van de jaren 1914-1940. Utrecht, 19692
J. WILLEQUET. La Belgique sous la botte-résistances et collaborations 1940-1945. Parijs, 1986